ŚOI a środowisko: Zrozumieć ocenę cyklu życia produktu

Jak służby BHPiOŚ mogą podejmować lepsze decyzje dotyczące bardziej zrównoważonych środków ochrony indywidualnej, jednocześnie zapewniając bezpieczeństwo swoim pracownikom? To ważne pytanie stawia sobie wiele osób odpowiedzialnych za BHPiOŚ w branżach od przemysłu paliwowego i gazowego, poprzez przetwórstwo chemiczne, aż po przemysł farmaceutyczny i biotechnologiczny. Środki ochrony indywidualnej (ŚOI), takie jak kombinezony jednorazowego użytku, stanowią niezbędne zabezpieczenie dla pracowników produkcyjnych. Są one jednak również istotnym źródłem odpadów z tworzyw sztucznych i emisji dwutlenku węgla.

Spełnienie celów w zakresie ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju może wydawać się skomplikowane, istnieje jednak kilka podstawowych kroków, które można podjąć, aby środki ochrony indywidualnej były bardziej zrównoważone bez uszczerbku dla bezpieczeństwa użytkowników.

W tym artykule wyjaśniono, jak ocenić każdy etap cyklu życia produktu, a także zdefiniowano niektóre kluczowe terminy stosowane w ocenie cyklu życia (z ang. Life Cycle Assessment) środków ochrony indywidualnej. Pokazano w nim również, w jaki sposób firma DuPont wykorzystuje ocenę cyklu życia do kształtowania swojej strategii zrównoważonego rozwoju.

Czym jest ocena cyklu życia?

Ocena cyklu życia to systematyczne podejście do oceny wpływu wywieranego przez produkt na środowisko na każdym etapie jego cyklu życia. Obejmuje to pozyskanie i przetworzenie surowców, produkcję, dystrybucję, użytkowanie, naprawę i konserwację oraz utylizację lub recykling. Ocena cyklu życia jest kluczowa dla oceny zrównoważonego rozwoju produktu, dlatego że zapewnia kompleksowy obraz wpływu produktu na środowisko. Pomaga producentom takim jak my zidentyfikować newralgiczne punkty w procesie produkcji i umożliwia służbom BHPiOŚ ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko podczas użytkowania produktu aż po zarządzanie końcem cyklu jego życia. Punkty newralgiczne to etapy, na których produkt ma największy wpływ na środowisko, często ze względu na energochłonne procesy lub wykorzystywanie nieodnawialnych zasobów. Wyeliminowanie tych newralgicznych punktów może ograniczyć negatywne skutki i poprawić ogólny zrównoważony charakter produktu.

Inicjatywa Programu ONZ ds. Środowiska dotycząca cyklu życia jest dobrym źródłem informacji, które pozwala zrozumieć terminologię i metodologię oceny cyklu życia.

Cykl życia odzieży ochronnej można podzielić na pięć głównych etapów:

Obiektywne porównania

Przy ocenie różnych rozwiązań w zakresie środków ochrony indywidualnej należy zadbać o to, aby porównania były obiektywne i rzetelne, a wyniki wiarygodne.

W ocenie cyklu życia „jednostka funkcjonalna” stanowi punkt odniesienia definiujący, co dokładnie podlega ocenie. Ma to zasadnicze znaczenie dla spójności i trafności oceny cyklu życia, zwłaszcza w przypadku środków ochrony indywidualnej, których charakterystyka i sposób użytkowania znacznie się różnią. Przykładem jednostki funkcjonalnej może być „ochrona pracownika przez 8 godzin w niebezpiecznym środowisku”.

Jednostka funkcjonalna zapewnia, że porównania oceny cyklu życia koncentrują się na równoważnej charakterystyce i chronią przed mylącymi wnioskami dzięki uwzględnieniu różnic w żywotności, materiałach lub sposobie użytkowania. Na przykład porównując odzież jednorazową z odzieżą wielokrotnego użytku, należy znormalizować wpływ na środowisko w przeliczeniu na jedno użycie, aby odzwierciedlić jej rzeczywistą funkcjonalność.

Podczas analizy danych z oceny cyklu życia dotyczących środków ochrony indywidualnej należy zawsze sprawdzić:

• Czym jest jednostka funkcjonalna
• Czy jest ona zgodna z rzeczywistym scenariuszem użytkowania
• Czy porównanie uwzględnia porównywalne parametry w zakresie ochrony, komfortu, trwałości i częstotliwości użytkowania
   

Faza produkcji (Cradle-to-Gate) czy cały cykl życia (Cradle-to-Grave)?

„Od kołyski do bramy” (Cradle-to-Gate) i „od kołyski po grób” (Cradle-to-Grave) to dwa różne podejścia do oceny cyklu życia, dlatego należy rozumieć różnicę między nimi. Oba mają swoje zalety w ocenie cyklu życia.

Oceny „od kołyski do bramy” opierają się na dużej ilości danych głównych. Uwzględniają one wpływ produktu na środowisko od momentu wydobycia surowców aż do bramy fabryki, tj. przed jego transportem do konsumenta. W związku z tym ocena „od kołyski do bramy” jest jasno zdefiniowana i kontrolowana. Producenci często stosują to podejście do oceny wpływu swoich produktów na środowisko do momentu opuszczenia przez nie miejsca produkcji, co pozwala na wprowadzanie ulepszeń.

Oceny od kołyski do grobu opierają się w większym stopniu na uzasadnionych założeniach dotyczących dystrybucji i utylizacji. Uwzględniają wpływ produktu na środowisko od wydobycia surowca aż po ostateczną utylizację. Podejście to pozwala uzyskać kompleksowy obraz wpływu danego produktu na środowisko, co konsumenci, przedsiębiorstwa i decydenci mogą wykorzystywać do podejmowania decyzji. Ocena „od kołyski po grób” jest szczególnie przydatna do zrozumienia całkowitego wpływu produktu na środowisko i podejmowania świadomych decyzji dotyczących jego konstrukcji, wyboru materiałów i zarządzania końcem cyklu życia.

Innymi słowy, ocena cyklu życia „od kołyski do bramy” jest częściowa i skupia się na fazie produkcji, natomiast ocena cyklu życia „od kołyski do grobu” jest pełna i obejmuje cały okres życia produktu. Obejmuje ona również czynniki wykraczające poza emisje do środowiska, uwzględniając takie aspekty jak użytkowanie gruntów i zużycie wody, co przyczynia się do zrównoważonego rozwoju produktu.
 

Wpływ na środowisko

To prowadzi nas do definicji „wpływu na środowisko”. Wiele osób błędnie utożsamia ten termin wyłącznie z emisją dwutlenku węgla (CO2), jednak ślad węglowy produktu lub organizacji obejmuje wiele różnych parametrów.

Metody oceny oddziaływania na środowisko opracowane przez Komisję Europejską zapewniają zharmonizowane zasady przeprowadzania rzetelnej i przejrzystej oceny wpływu produktów i organizacji na środowisko w całym cyklu ich życia. Opracowana przez Komisję w 2013 r. i zaktualizowana w 2021 r. metoda pomiaru wpływu na środowisko zapewnia przedsiębiorstwom wiarygodne ramy ilościowego określania ich wpływu na środowisko. Definiuje ona 16 kategorii wpływu, w tym następujące:

• Zmiana klimatu - wskaźnik całkowitej globalnej emisji gazów cieplarnianych (GC) w trakcie cyklu życia odzieży podany w kilogramach ekwiwalentu dwutlenku węgla (kg równoważnika CO2).
• Wykorzystanie zasobów, paliwa kopalne - ocena wpływu na ograniczone zasoby, takie jak węgiel, ropa naftowa i gaz, oraz wpływu obecnej konsumpcji na ich dostępność dla przyszłych pokoleń.
• Zużycie wody - uwzględnia dostępność lub niedobór wody w regionach, w których odbywa się produkcja/użytkowanie produktu, jeśli informacja ta jest znana.
• Wykorzystanie gruntów - ocena wpływu działalności przemysłowej na grunty, która może obejmować utratę gatunków, pogorszenie jakości gleby lub utratę gleby (erozję).
• Zubożenie warstwy ozonowej - skupia się na potencjalnym wpływie na warstwę ozonową stratosfery (O3), która chroni nas przed niebezpiecznym promieniowaniem ultrafioletowym. Jej niedobór powoduje wzrost zachorowań na raka skóry u ludzi i uszkodzenia roślin.

Metodologia EF promuje przejrzystość, umożliwia dostęp do wiarygodnych informacji o środowisku oraz ułatwia przedsiębiorstwom i konsumentom podejmowanie świadomych decyzji, co ostatecznie przyczynia się do przejścia na zrównoważony rozwój.
 

Niezależna weryfikacja

Niezależnie od wybranej metodologii podczas oceny cyklu życia należy sprawdzić, czy oświadczenia producenta dotyczące zrównoważonego rozwoju zostały niezależnie zweryfikowane. Certyfikaty stron trzecich i zewnętrzne przeglądy danych z oceny cyklu życia mają kluczowe znaczenie dla wiarygodności, dokładności i ogólnej rzetelności ustaleń na temat oceny cyklu życia. Oznacza to, że neutralna strona przeanalizowała dane i sprawdziła, czy oparte na nich twierdzenia są uzasadnione i oparte na faktach.

Certyfikacja przez niezależne podmioty jest również niezwykle cenna, ponieważ zapewnia nabywcom środków ochrony indywidualnej pełną przejrzystość łańcucha dostaw produkcyjnych i pozyskiwania materiałów. Daje to pewność, że kupowane produkty pochodzą ze zrównoważonych źródeł i są wytwarzane w odpowiedzialny sposób, a także zapewnia przejrzystość w zakresie ich wpływu na środowisko.
 

Wnioski

Służby BHPiOŚ coraz częściej dostrzegają podwójną odpowiedzialność: za ochronę ludzi i środowiska. Podejście do oceny cyklu życia obejmujące cały okres użytkowania produktu jest kluczowe dla identyfikacji i ograniczania wpływu środków ochrony indywidualnej na środowisko w całym okresie ich użytkowania. Badając każdy etap cyklu życia środków ochrony indywidualnej — od zakupu surowców po utylizację po zakończeniu użytkowania — producenci tacy jak DuPont wyznaczają trendy w zakresie zrównoważonych praktyk.

Inicjatywy firmy DuPont, takie jak redukcja ilości odpadów opakowaniowych i utworzenie programu  recyklingu odzieży ochronnej Tyvek®, pokazują, że pogodzenie bezpieczeństwa z troską o środowisko jest możliwe. Zdajemy sobie sprawę z potrzeby stawiania czoła wyzwaniom społecznym w naszym całym łańcuchu wartości, co wiąże się ze współpracą z różnymi klientami, wdrażaniem zasad zrównoważonego rozwoju w naszej działalności oraz promowaniem zrównoważonego rozwoju w naszych łańcuchach dostaw. Przejście na bardziej zrównoważone rozwiązania w zakresie środków ochrony indywidualnej, w tym wykorzystanie energii odnawialnej w produkcji i wydłużenie żywotności odzieży, odzwierciedla nasze zaangażowanie nie tylko w osiągnięcie, ale także w przekroczenie celów środowiskowych i zrównoważonego rozwoju.

Wraz z postępem staje się jasne, że uwzględnianie aspektów środowiskowych w praktykach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy jest konieczne nie tylko ze względów moralnych, ale także praktycznych. Wdrażając innowacyjne rozwiązania i zrównoważone praktyki, służby BHPiOŚ mogą sprawić, że ochrona pracowników pierwszej linii będzie szła w parze z ochroną naszej planety dla przyszłych pokoleń.